Stepanakert (azer. Xankəndi) - stolica nieuznawanej Republiki Górskiego Karabachu traktowanej de iure jako część Azerbejdżanu to niewątpliwie jedno z najbardziej wyjątkowych miast w kolekcji. Populacja miasta liczy około 55 tys. osób (2015) z czego zdecydowaną większość stanowią Ormianie, co jest przyczyną ciągnącego się przez wiele lat konfliktu o przynależność Górskiego Karabachu na linii Armenii z Azerbejdżanem. Historia sporu sięga kontrowersyjnej decyzji władz radzieckich o przebiegu granicy Armeńskiej SSR i Azerskiej SSR ustanawiającej przynależność Karabachu do strony azerskiej, wbrew historycznym i ludnościowym argumentom ormiańskim. Celem tej decyzji było niewątpliwe osłabienie republik obu narodów dla zapewnienia stabilnej dominacji sowieckiej. W 1988 roku chylący się ku upadkowi Związek Radziecki zaczął tracić kontrolę nad wydarzeniami na Kaukazie, co poskutkowało wybuchem otwartej wojny pomiędzy Armeńską a Azerską SSR. Po rozpadzie Związku Radzieckiego władze Armenii i Azerbejdżanu ogłosiły niepodległość i przejęły kontrolę nad administracyjnymi obszarami swoich dawnych republik związkowych. Górski Karabach stał się tym sposobem należącym administracyjnie do Azerbejdżanu obszarem spornym, do którego prawa rościły sobie oba kraje. Otwarta wojna trwała aż do roku 1994, a szala zwycięstwa przechyliła się lekko na stronę Armenii. Ludność Azerska została przepędzona z Karabachu, a granica pomiędzy Karabachem a Azerbejdżanem została zamknięta. Pokoju jednak nie podpisano, ponieważ Azerbejdżan nie zgodził się na uznanie niepodległości Górskiego Karabachu. Ten trafił więc w poczet tzw. krajów de facto niepodległych ze stolicą w Stepanakercie i w praktyce kontrolowany był przez Armenię, mimo teoretycznej przynależności do Azerbejdżanu. Przez kolejne lata zawieszanie broni było regularnie naruszane. Konflikt zbierał żniwo około 200 ofiar śmiertelnych rocznie. Kolejna eskalacja sporu nastąpiła w 2020 roku, kiedy to Azerbejdżan wkroczył zbrojnie na teren Górskiego Karabachu i przy pomocy Turcji zmusił Armenię do kapitulacji pozbawiając jej kontroli nad około 70% powierzchni Karabachu. W misji pokojowej czołową rolę odegrała Rosja, której wojska pełnią obecnie rolę stabilizacyjną na tym obszarze. Kapitulacja Armenii ocaliła jednak sam Stepanakert, który wciąż pozostaje stolicą okrojonych terytorialnie "szczątków" de facto niepodległej Republiki Karabachu.

W samym mieście można spotkać wiele budowli kultury ormiańskiej, takich jak monument My i nasze góry będący wizytówką miasta czy budynek Związku Bojowników o Wolność Arcachu (równolegle funkcjonująca nazwa Górskiego Karabachu).

---

Serdeczne podziękowania za ten niezwykły okaz dla Moniki Gądek :)